Kawalan harga kerajaan melanggar prinsip ekonomi pasaran, tetapi penting untuk mengurangkan ketidaksamaan sosial dan menstabilkan ekonomi. Proses ini juga boleh membawa kepada masalah seperti pembentukan pasaran gelap dan lebihan bekalan.
Malah dalam ekonomi pasaran kapitalis, di mana penentuan harga diserahkan kepada kuasa pasaran yang membebaskan, kerajaan kadangkala berusaha untuk menetapkan dan mengekalkan harga pasaran bagi barangan tertentu secara buatan. Campur tangan kerajaan secara langsung dalam pembentukan harga untuk memenuhi objektif tertentu dikenali sebagai kawalan harga. Kawalan harga mungkin kelihatan bertentangan dengan prinsip ekonomi pasaran, tetapi ia perlu dalam situasi tertentu. Sebagai contoh, apabila pasaran gagal berfungsi secara normal akibat kegawatan sosial atau bencana alam, kawalan harga adalah cara penting untuk menstabilkan ekonomi. Manakala percukaian adalah peraturan tidak langsung yang membenarkan kerajaan mempengaruhi permintaan atau penawaran untuk mengubah harga dan volum berdasarkan fungsi normal mekanisme pasaran, kawalan harga adalah peraturan langsung yang membolehkan kerajaan mempengaruhi harga dan volum sambil menghalang mekanisme pasaran daripada berfungsi. Kawalan ini memainkan peranan penting dalam mengurangkan ketidakseimbangan ekonomi dan mengurangkan beban ekonomi kepada kumpulan orang tertentu.
Bentuk kawalan harga yang paling biasa ialah siling harga dan tingkat harga. Satu lagi sebab mengapa kerajaan memperkenalkan kawalan harga adalah untuk mencapai keadilan sosial. Sekiranya pasaran dibenarkan beroperasi secara bebas, ketidaksamaan sosial seperti jurang pendapatan berkemungkinan akan meluas, yang boleh membawa kepada pergolakan sosial. Apabila kekurangan komoditi menyebabkan harga melambung tinggi, kerajaan menetapkan had atas harga untuk melindungi pengguna, sistem yang dikenali sebagai had harga, dan harga yang ditetapkan dipanggil harga maksimum. Harga puncak adalah lebih rendah daripada harga keseimbangan kerana ia adalah harga yang ditetapkan apabila harga keseimbangan yang terbentuk dalam pasaran oleh penawaran dan permintaan terlalu tinggi. Harga keseimbangan ialah harga di mana kuantiti yang diminta dan kuantiti yang ditawarkan dalam pasaran sepadan. Jumlah permintaan dan penawaran di bawah harga keseimbangan ini dipanggil volum keseimbangan. Bagaimanapun, inilah sebabnya berlaku kekurangan di pasaran dan pengguna tidak boleh membeli seberapa banyak produk yang mereka mahukan. Semakin besar perbezaan antara harga puncak dan harga keseimbangan, semakin besar kekurangan. Akibatnya, kekurangan ini boleh menyebabkan pengagihan yang tidak saksama di kalangan pengguna, yang boleh menjadi punca konflik sosial.
Ini mewujudkan masalah pasaran gelap, kerana pengguna sanggup membayar lebih daripada harga tertinggi untuk memperoleh barangan tersebut. Memandangkan pasaran gelap beroperasi di luar sistem ekonomi formal, ia juga mempunyai kesan negatif terhadap hasil cukai kerajaan. Ini boleh menyebabkan satu lagi ketidakseimbangan ekonomi. Sebaliknya, bertentangan dengan sistem harga maksimum ialah sistem harga minimum, di mana kerajaan menetapkan harga minimum dan menghalang harga daripada jatuh di bawahnya. Tujuan menetapkan harga minimum adalah untuk melindungi kepentingan pengeluar, seperti dalam sistem sokongan harga pertanian. Harga minimum memainkan peranan penting dalam menstabilkan mata pencarian petani, terutamanya dalam komoditi dengan harga yang tidak menentu seperti produk pertanian. Walau bagaimanapun, kerana harga minimum ditetapkan lebih tinggi daripada harga keseimbangan yang akan berlaku dalam pasaran, ia mewujudkan masalah lebihan bekalan. Lebihan bekalan ini mewujudkan ketidakcekapan ekonomi dan boleh menyebabkan pembaziran sumber yang tidak perlu jika kerajaan gagal menanganinya.
Kaedah peruntukan buatan boleh digunakan untuk menyelesaikan masalah yang timbul di bawah rejim harga maksimum, termasuk siapa cepat dia dapat, dilayan dahulu dan catuan. Kaedah first-come, first-served ialah sistem yang menjual barangan kepada pengguna mengikut urutan sehingga kehabisan, manakala sistem catuan ialah sistem yang mengagihkan kad catuan kepada setiap pengguna dan membolehkan mereka membeli barang mengikut kad catuan mereka. Walaupun sistem catuan ini bertujuan untuk mengagihkan barangan secara saksama, secara praktikalnya, ia boleh menyebabkan ketidakpuasan hati kerana pengguna tidak menerima jumlah barangan yang mereka perlukan. Dalam praktiknya, gabungan dia dahulu, dahulukan dan catuan digunakan kerana bekalan semakin berkurangan dari semasa ke semasa. Sebab bekalan yang semakin berkurangan ialah harga terikat secara buatan pada paras yang rendah, yang menyebabkan sesetengah pengeluar berhenti mengeluarkan komoditi itu dari semasa ke semasa. Apabila pengeluar tidak diberi pampasan yang adil oleh pasaran, mereka lebih cenderung untuk meninggalkan produk dan beralih kepada aktiviti ekonomi lain.
Terdapat dua cara untuk menyelesaikan masalah harga minimum. Yang pertama adalah untuk meningkatkan permintaan, dan yang kedua adalah untuk mengurangkan bekalan. Contoh pilihan pertama termasuk kerajaan menggunakan dana simpanan untuk membeli semua lebihan bekalan komoditi, atau kerajaan memberi baucar percuma kepada golongan miskin yang boleh ditebus untuk lebihan bekalan. Walaupun dasar rangsangan permintaan ini boleh mengurangkan masalah lebihan bekalan dalam jangka pendek, ia boleh membebankan kewangan kerajaan dalam jangka panjang. Contoh pilihan kedua ialah menggalakkan pengeluar barangan untuk mengurangkan pengeluaran mereka, sambil hanya menjamin mereka nilai barangan yang akan dihasilkan oleh kapasiti terbiar. Dasar pengurangan bekalan boleh meningkatkan kecekapan ekonomi, tetapi pengeluar mungkin tidak berpuas hati kerana ketidakpastian tentang masa depan, yang boleh menyebabkan pengeluaran berkurangan.
