Fakta sejarah ialah peristiwa yang berlaku pada masa lalu, dan ahli sejarah dibahagikan kepada dua aliran pemikiran: Ranke, yang melihatnya sebagai fakta objektif, dan Droysen, yang menafsirkannya sebagai persepsi subjektif. Walaupun Ranke berhujah bahawa fakta harus diterangkan melalui penyelidikan arkib yang menyeluruh, Droysen percaya bahawa tafsiran ahli sejarah adalah penting dan melalui tafsiran inilah makna masa lalu dibina. Kedua-dua pendekatan menawarkan perspektif yang berbeza tentang kajian sejarah, dan pensejarahan moden telah berkembang untuk mengintegrasikannya.
"Fakta sejarah" boleh merujuk kepada peristiwa individu yang berlaku pada masa lalu, atau ia boleh merujuk hanya kepada fakta masa lalu yang dilihat secara subjektif oleh ahli sejarah. Pendekatan sejarawan terhadap penyelidikan sejarah bergantung kepada yang mana antara dua konsep “fakta sejarah” ini yang ditekankan olehnya.
Ranke menyamakan fakta sejarah dengan objek di dunia semula jadi yang dicipta oleh "jari Tuhan." Beliau percaya bahawa fakta individu setiap era atau masa lampau mempunyai nilai inheren yang lengkap dengan sendirinya dan wujud di luar peredaran masa, dan tugas ahli sejarah untuk menggambarkan fakta sejarah masa lampau sebagaimana adanya, kerana ia akan menjadi pencemaran sejarah ketuhanan untuk ahli sejarah mentafsirkannya sesuka hati. Untuk melakukan ini, beliau percaya bahawa ahli sejarah harus mengenali sejarah melalui pemeriksaan menyeluruh dan pengesahan sumber, dan tidak memutarbelitkan sejarah untuk tujuan mereka sendiri.
Kedudukan Ranke mencerminkan arus utama dalam pensejarahan abad ke-19. Ahli sejarah pada masa itu berusaha untuk membawa kaedah saintifik kepada kajian sejarah dan, dengan berbuat demikian, menetapkannya sebagai disiplin objektif dan empirikal. Pendekatan Ranke, yang menekankan "sejarah sebagaimana adanya," menekankan kemutlakan fakta sejarah, dan masih berpengaruh sehingga kini. Metodologinya melibatkan menganalisis filologi dan dokumen kuno dalam usaha untuk membina semula masa lalu dengan tepat.
Droysen pula menekankan bahawa fakta sejarah hanyalah sebaik persepsi subjektif ahli sejarah terhadapnya. Dia tidak melihat sejarah hanya sebagai koleksi peristiwa lampau, sebaliknya sebagai tugas ahli sejarah untuk memahami, mentafsir, dan menyusun peristiwa lampau ke dalam bentuk pengetahuan, dan bukti arkib sahaja hanya dapat memberikan sebahagian dan tidak pasti akaun tentang masa lalu untuk menentukan fakta objektif.
Pendirian Droysen menekankan sifat tafsiran sejarah. Ia bukan sekadar menceritakan peristiwa lalu, tetapi penerokaan hubungan sebab akibat dan makna di antara mereka. Pada pandangan beliau, sejarah bukan sekadar rekod, tetapi binaan naratif yang menggambarkan kerumitan pengalaman manusia. Pendekatan tafsiran ini adalah asas bagi penekanan pensejarahan moden terhadap kepentingan pelbagai tafsiran dan perspektif.
Walau bagaimanapun, walaupun Droysen menekankan persepsi subjektif ahli sejarah, dia tidak percaya bahawa ahli sejarah itu sewenang-wenangnya memahami dan mentafsir fakta masa lalu. Beliau percaya bahawa dalam proses mengiktiraf beberapa fakta individu masa lalu sebagai fakta sejarah, terdapat "sejarah sebagai kategori" yang memainkan peranan yang menentukan sebelum subjektiviti ahli sejarah campur tangan. Dengan kata lain, sejarah sebagai kategori a priori mentakrifkan persepsi sejarah ahli sejarah. Dalam hal ini, 'dunia manusia'lah yang membentuk kategori kesedaran sejarah. Manusia hidup dalam dunia manusia yang dicipta oleh kehendak dan tindakan manusia dan bukannya alam semula jadi yang diberikan sejak awal zaman. Oleh itu, sejarah berlaku di dunia buatan ini dan hanya boleh difahami berkaitan dengannya.
Satu aspek penting dalam teori Droysen ialah peranan ahli sejarah. Beliau percaya bahawa ahli sejarah tidak seharusnya hanya menggambarkan masa lalu, tetapi juga mentafsirkannya semula untuk masa kini dan masa depan. Kedudukan ini menekankan makna dan nilai pensejarahan kepada masyarakat semasa, dan mencadangkan bahawa ahli sejarah harus memenuhi peranan mereka sebagai intelektual yang bertanggungjawab secara sosial. Perdebatan tentang peranan sosial dan tanggungjawab ahli sejarah berterusan dalam pensejarahan kontemporari, dan ia merupakan salah satu warisan Droysen.
Ringkasnya, semasa Droysen menegaskan subjektiviti kognisi sejarah, tidak seperti kognisi sejarah objektif Ranke, beliau percaya bahawa dunia manusia yang diberikan apriori menentukan kognisi dan tafsiran sejarah ahli sejarah. Oleh itu, teori subjektivisnya tentang kognisi sejarah tidak pernah membawa kepada relativisme.
Pada akhirnya, kedua-dua pendekatan kepada fakta sejarah menambah kepelbagaian dan kedalaman penyelidikan sejarah. Walaupun realisme objektif Ranke dan interpretivisme subjektif Droysen nampaknya bertentangan antara satu sama lain, kedua-dua pendekatan telah menyumbang kepada perkembangan pensejarahan. Penyelidikan sejarah moden berusaha untuk mengintegrasikan kedua-dua perspektif ini, cuba memahami fakta masa lalu sebagaimana adanya, sambil mentafsirkannya secara serentak dan menerapkannya pada masa kini dan masa depan. Pendekatan bersepadu ini menjadikan sejarah sebagai disiplin yang lebih kaya dan berlapis.
